Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, τα σύγχρονα καταναλωτικά πρότυπα,
αλλά και η βαθύτερη επιθυμία των ανθρώπων να είναι αρεστοί στους άλλους,
οδήγησε τα τελευταία χρόνια σε εκρηκτική αύξηση τη βιομηχανία
καλλωπιστικών προϊόντων και τεχνικών. Ο τομέας των μαλλιών, όπως είναι
φυσικό, δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από τις εξελίξεις της
εποχής και έτσι ένα σημαντικό ποσοστό των γυναικών, αλλά τελευταία και
των ανδρών, καταφεύγει στη βαφή τους, είτε για να κρύψει τα σημάδια του
χρόνου, είτε για να βελτιώσει την εξωτερική του εμφάνιση.
Πώς δρουν οι βαφές μαλλιών;
Οι
βαφές μαλλιών γενικά διακρίνονται στις προσωρινές, τις ημιμόνιμες και
τις μόνιμες, που είναι και οι πιο συνηθισμένες. Οι μόνιμες βαφές
αποτελούνται από ένα εξελικτικό γαλάκτωμα (developer) που εφαρμόζεται
για τον αποχρωματισμό και την προετοιμασία των τριχών και μία
κρέμα-βαφή, που περιέχει συνήθως αμμωνία, η οποία δίνει την επιθυμητή
απόχρωση. Το εξελικτικό γαλάκτωμα περιέχει ως κύριο συστατικό οξυζενέ
(hydrogen peroxide) και αναμειγνύεται με την κρέμα-βαφή λίγο πριν την
εφαρμογή στα μαλλιά. Το μείγμα αυτό διαχέεται ανάμεσα στους άξονες των
τριχών, εισέρχεται στο φλοιό τους, απομακρύνει τη φυσική χρωστική
μελανίνη και την αντικαθιστά με την καινούρια απόχρωση. Μετά την
εφαρμογή της βαφής, συνήθως συνιστάται η επάλειψη των μαλλιών με
μαλακτική κρέμα, η οποία τα περιποιείται και τους δίνει λάμψη.
Ποιες ουσίες που περιέχονται σε βαφές είναι επικίνδυνες;
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε μια από τις γνωστότερες βαφές που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά
,
μετρήθηκαν 50 χημικές ουσίες στην κρέμα-βαφή, 7 στο εξελικτικό
γαλάκτωμα και 22 στη μαλακτική κρέμα που εφαρμόζεται μετά τη βαφή.
Αρκετές από αυτές τις ουσίες που περιέχονται στις βαφές, ελέγχονται εδώ
και πολλά χρόνια για την επικινδυνότητά τους. Ο οξικός μόλυβδος (lead
acetate) είναι μια τοξική ουσία, που έχει εγκριθεί για χρήση σε βαφές
μαλλιών, σε συγκέντρωση όμως που δεν υπερβαίνει το 0,6%.
Πολλές
ουσίες που χρησιμοποιούνται ευρέως στις βαφές βασίζονται σε συνθετικά
διαλύματα πίσσας ή άλλων παραγώγων του πετρελαίου, ενώ μερικές άλλες
έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να διαπεράσουν το δέρμα της κεφαλής, να
εισέλθουν στον οργανισμό και να προκαλέσουν καρκίνο σε πειραματόζωα και
πιθανότατα στον άνθρωπο. Η συχνότερα χρησιμοποιούμενη χημική ουσία αυτής
της κατηγορίας είναι η PPD (p-phenylenediamine), η οποία δίνει
ιδιαίτερα σταθερό χρώμα και ανθεκτικό σε πολλαπλά λουσίματα. Μερικές
άλλες ύποπτες ουσίες είναι η 4-MMPD (4-methoxy-m-phenylenediamine), η
4-chloro-m-phenylenediamine, η 2-4-toluenediamine, η
2-nitro-p-phenylenediamine και η 4-amino-2-nitrophenol, ενώ συνεχώς
ανακαλύπτονται όλο και περισσότερες, των οποίων η επικινδυνότητα είναι
άγνωστη. Σημειώνεται ότι οι φυτικές βαφές, οι ανταύγειες (που δεν
έρχονται σε επαφή με το δέρμα), οι βαφές χέννας, αλλά και τα
χρωμοσαμπουάν, θεωρούνται πιο ασφαλείς μέθοδοι χρωματισμού των μαλλιών.
Σε τι αναφέρονται συνήθως τα παράπονα των καταναλωτών;
Στο
Τμήμα Καλλυντικών Προϊόντων της Αμερικανικής Διεύθυνσης Τροφίμων και
Φαρμάκων (FDA), αλλά και στις ανάλογες υπηρεσίες πολλών χωρών, τα
παράπονα των καταναλωτών για προϊόντα περιποίησης μαλλιών, κρατούν μια
από τις πρώτες θέσεις. Τα παράπονα αυτά αναφέρονται συνήθως σε απώλεια
μαλλιών, σπάσιμο τριχών, απολέπιση, κάψιμο ή ξηρότητα του δέρματος της
κεφαλής. Επίσης, σε μερικές περιπτώσεις αναφέρονται αλλεργικές
αντιδράσεις όπως κοκκινίλα ή φαγούρα, οι οποίες πολύ σπάνια μπορούν να
εξελιχθούν σε πρήξιμο, δημιουργία φυσαλίδων στο πρόσωπο, αλλά και
δυσκολία στην αναπνοή, οπότε καθίσταται απαραίτητη η αναζήτηση ιατρικής
φροντίδας.
Ποια είναι η σχέση των βαφών μαλλιών με τον καρκίνο;
Από τη δεκαετία του 70 μέχρι σήμερα
έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μελέτες πάνω στην πιθανότητα πρόκλησης
καρκίνου από τις βαφές μαλλιών. Σε μια μεγάλη έρευνα που δημοσιεύθηκε το
1994 στο ιατρικό περιοδικό Journal of the National Cancer Institute,
στην οποία συμμετείχαν 573.000 Αμερικανίδες, δείχθηκε ότι όσες γυναίκες
χρησιμοποιούσαν για χρόνια βαφές, ιδίως σκουρόχρωμες, είχαν μεγαλύτερη
πιθανότητα προσβολής από non-Hodgkin’s λέμφωμα και πολλαπλό μυέλωμα.
Αντίθετα, σε μια άλλη έρευνα που περιλάμβανε 99.000 γυναίκες και
δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά στο ίδιο περιοδικό, δεν βρέθηκε
αξιοσημείωτη συσχέτιση των βαφών με οποιαδήποτε μορφή καρκίνου. Επίσης,
σε μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2006 στο American Journal of
Epidemiology, με δείγμα 2.300 Ευρωπαίες γυναίκες, καταγράφηκε αύξηση 19%
στα περιστατικά λεμφώματος, σε όσες έβαφαν για χρόνια τα μαλλιά τους.
Αρκετές εργασίες, ακόμη, συσχετίζουν τη χρόνια χρήση βαφών μαλλιών,
εκτός από τους καρκίνους του αίματος (λευχαιμίες, λεμφώματα, πολλαπλό
μυέλωμα) και με τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Πρέπει να σημειωθεί
ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι μελέτες περιλάμβαναν γυναίκες που
χρησιμοποιούσαν βαφές τουλάχιστον 6 φορές το χρόνο, για παραπάνω από 15
χρόνια. Οι έρευνες στο συγκεκριμένο πεδίο συνεχίζονται από ερευνητικές
ομάδες σε διάφορα μέρη του κόσμου, χωρίς, όμως, να υπάρχει πλήρης
συμφωνία ως προς τον βαθμό επικινδυνότητας των βαφών. Όσοι επιστήμονες,
πάντως, υποστηρίζουν τον αυξημένο κίνδυνο καρκινογένεσης, πιστεύουν ότι ο
καρκίνος αναπτύσσεται όταν οι χημικές ουσίες από τις βαφές περνούν στην
κυκλοφορία του αίματος, δια μέσου του δέρματος της κεφαλής.
Ποιες είναι οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Τον
Φεβρουάριο του 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για δεύτερη φορά μέσα σε ένα
χρόνο, προειδοποίησε με ανακοίνωσή της για τους κινδύνους που απειλούν
όσες και όσους χρησιμοποιούν βαφές μαλλιών, τονίζοντας ότι οι
επικίνδυνες ουσίες που περιέχουν ενδέχεται να προκαλέσουν καρκίνο της
ουροδόχου κύστης και του αίματος, καθώς και σοβαρές αλλεργίες του
δέρματος. Σύμφωνα με το πόρισμα έρευνας ανεξάρτητης συμβουλευτικής
επιστημονικής επιτροπής, από τις 46 βαφές μαλλιών που κυκλοφορούν στην
Ευρωπαϊκή Κοινότητα, οι 27 είναι ικανές να προκαλέσουν παρενέργειες στην
υγεία. Από αυτές οι 10 χαρακτηρίζονται εξαιρετικά επικίνδυνες, για
διείσδυση στο δέρμα και πιθανή πρόκληση καρκίνου, οι 13 απλώς
επικίνδυνες και οι 4 μέτρια επικίνδυνες. Υπενθυμίζεται ότι το 2006 η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγόρευσε 22 χημικές ουσίες, που περιέχονται σε
βαφές για μαλλιά, λόγω ισχυρών ενδείξεων συσχέτισής τους με τον καρκίνο
της ουροδόχου κύστης. Η απαγόρευση επιβλήθηκε διότι το 60% των γυναικών
και το 10% των ανδρών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάφουν τα μαλλιά
τους τουλάχιστον 6 φορές τον χρόνο, οπότε ο κίνδυνος για τη δημόσια
υγεία δεν είναι καθόλου αμελητέος. Ακόμη, όμως, και σε περιπτώσεις που
κάποια ουσία απαγορευτεί, οι χημικές βιομηχανίες έχουν τη δυνατότητα να
δημιουργήσουν σε ελάχιστο χρόνο παρόμοιες ουσίες, με ίδια
αποτελεσματικότητα στο βάψιμο, αλλά και με την ίδια βλαπτικότητα στον
οργανισμό των καταναλωτών. Σημειώνεται ότι η έρευνα της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής αναφερόταν στις βαφές που κυκλοφορούν νόμιμα, με συγκεκριμένη
εμπορική ονομασία. Για τα ανώνυμα προϊόντα που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα,
κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ούτε για τη χημική σύσταση, ούτε για την
ασφάλειά τους.
Μπορούν να ελεγχθούν οι βαφές;
Πρέπει
να γίνει κατανοητό ότι ο έλεγχος όλων των σκευασμάτων που κυκλοφορούν
στο εμπόριο, είναι αδύνατος, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις χώρες του
εξωτερικού, για λόγους κόστους, αλλά και έλλειψης εξειδικευμένου
προσωπικού. Για να γίνει έλεγχος από τις κρατικές υπηρεσίες σε κάποιο
προϊόν, θα πρέπει να γίνουν συγκεκριμένα παράπονα ή να αναφερθούν
σοβαρές παρενέργειες στην υγεία κάποιων καταναλωτών. Εξάλλου, δεν είναι
απίθανο μια χημική ουσία, ενώ δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα στους
περισσότερους ανθρώπους, σε ορισμένους να προκαλέσει σοβαρές
παρενέργειες, όπως είναι οι αλλεργικές αντιδράσεις.
Πώς μπορεί να δοκιμαστεί μια βαφή μαλλιών από τους καταναλωτές;
Για
την καλύτερη προστασία των καταναλωτών, κυρίως από το ενδεχόμενο
αλλεργικής αντίδρασης, πριν από την εφαρμογή μιας βαφής, που δεν έχει
ξαναχρησιμοποιηθεί, είναι χρήσιμο να προηγηθεί μια δοκιμή που ονομάζεται
τεστ ευαισθησίας. Το τεστ γίνεται με επάλειψη μικρής ποσότητας της
κρέμας-βαφής, σε τμήμα δέρματος διαστάσεων περίπου 1Χ1 εκατοστού στο
δέρμα πίσω από το αυτί, ή στο εσωτερικό του αγκώνα. Η κρέμα-βαφή θα
πρέπει να μείνει στα σημεία αυτά για 45-60 λεπτά και στη συνέχεια να
ξεπλυθεί με χλιαρό νερό. Για τις επόμενες 48 ώρες ο καταναλωτής θα
πρέπει να προσέξει μήπως εμφανιστεί φαγούρα, τσούξιμο, κοκκινίλα ή
κάψιμο, οπότε, στην περίπτωση που υπάρξουν κάποια από αυτά τα
συμπτώματα, η συγκεκριμένη βαφή θα πρέπει να απορριφθεί.
Πόσο επικίνδυνες είναι οι βαφές όταν μπουν στα μάτια ή καταποθούν;
Το
πρώτο πράγμα που θα πρέπει να προσέχουν όσοι κάνουν βαφές, είναι να μην
έλθει το προϊόν σε επαφή με τα μάτια, αφού μπορεί να προκαλέσει από
απλή διαταραχή της όρασης, μέχρι και τύφλωση. Στις περισσότερες
περιπτώσεις η βαφή μπαίνει στα μάτια όταν ο καταναλωτής προσπαθεί να
βάψει τα φρύδια ή τις βλεφαρίδες του (!). Σημειώνεται ότι στις Ηνωμένες
Πολιτείες, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, δεν έχει εγκριθεί από την
αρμόδια Επιτροπή Τροφίμων και Φαρμάκων, κανένα προϊόν βαφής μαλλιών που
να είναι κατάλληλο για χρήση σε φρύδια ή βλεφαρίδες. Επίσης, η κατάποση
των ουσιών αυτών μπορεί να προκαλέσει σοβαρή δηλητηρίαση, μια κατάσταση
που μπορεί να παρατηρηθεί κυρίως σε άνδρες που επιχειρούν να βάψουν το
μουστάκι τους (!).
Πρέπει να γίνονται βαφές όταν μια γυναίκα είναι έγκυος ή θηλάζει;
Οι
βαφές, επειδή ακριβώς περιέχουν επικίνδυνες ή άγνωστης επικινδυνότητας
χημικές ουσίες, θα πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της κύησης, ή
όσο η γυναίκα θηλάζει το μωρό της, ώστε να μην προκληθεί η παραμικρή
βλάβη στον ευαίσθητο εμβρυϊκό ή παιδικό οργανισμό, από την διάχυση των
ουσιών στο αίμα ή το μητρικό γάλα.
Πώς μπορούν να προστατευτούν οι καταναλωτές;
Μερικές απλές οδηγίες για την προστασία των καταναλωτών είναι:
- Προσεκτική τήρηση των οδηγιών που αναγράφονται στο φυλλάδιο της βαφής
- Ακρίβεια στους χρόνους εφαρμογής της βαφής
- Αποτροπή χρήσης βαφών σε μικρές ηλικίες
- Βάψιμο μαλλιών όσο αραιότερα γίνεται
- Προτίμηση ανοιχτόχρωμων και αποφυγή των σκούρων, και ιδίως των μαύρων, βαφών
- Πλήρης αποφυγή βαφής φρυδιών, βλεφαρίδων, μουστακιού ή άλλων σημείων του σώματος, εκτός της κεφαλής
- Προσοχή ώστε να μην μπει στα μάτια ή να μην καταποθεί η βαφή
- Μετά το τέλος του βαψίματος, πολύ καλό ξέπλυμα των μαλλιών με χλιαρό νερό
- Οι βαφές δεν πρέπει να εφαρμόζονται αν υπάρχουν πληγές στο δέρμα της κεφαλής
- Αν χρησιμοποιηθεί νέα βαφή, θα πρέπει να γίνει πρώτα δοκιμή στο δέρμα
- Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, το μείγμα γαλακτώματος-βαφής που περισσεύει θα πρέπει να απορρίπτεται
-
Δεν πρέπει ποτέ να αναμειγνύονται προϊόντα βαφής διαφορετικών
εταιρειών, διότι μπορούν να προκύψουν βλαπτικές για τον οργανισμό ουσίες
- Πρέπει να αποφεύγονται τα ανώνυμα προϊόντα, διότι ενδέχεται να περιέχουν απαγορευμένες ουσίες
- Οι βαφές θα πρέπει να φυλάσσονται σε σημείο που δεν μπορούν να προσεγγίσουν τα παιδιά
-
Αν προκύψει κάποιο πρόβλημα, όπως η αλλεργική αντίδραση, θα πρέπει να
αναφερθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες, ώστε να προστατευτούν οι υπόλοιποι
καταναλωτές
Πώς μπορούν να προστατευτούν οι κομμωτές/κομμώτριες;
Οι
κομμωτές/κομμώτριες, που έρχονται σε καθημερινή επαφή με τις βαφές, θα
πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερες προφυλάξεις, ώστε να μειώσουν στο
ελάχιστο τις πιθανές βλάβες στην υγεία τους. Έτσι, είναι απαραίτητο οι
βαφές να γίνονται πάντα με γάντια μιας χρήσης, ώστε να αποτρέπεται η
διείσδυση των χημικών ουσιών στο δέρμα, αλλά και ο χώρος βαφής να έχει
πολύ καλό εξαερισμό, ώστε να εισέρχεται στον οργανισμό τους με την
αναπνοή όσο το δυνατόν μικρότερη ποσότητα των επικίνδυνων χημικών
ουσιών. Επίσης, οι απότομες κινήσεις θα πρέπει να αποφεύγονται, ώστε να
μην εκτινάσσονται σταγονίδια βαφής στην περιοχή των ματιών ή του
στόματος.
Υπάρχει τελικά κίνδυνος για την υγεία από τις βαφές;
Μελετώντας
κανείς τις δεκάδες επιστημονικές εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε
έγκυρα διεθνή ιατρικά περιοδικά, συμπεραίνει ότι υπάρχουν αρκετές
χημικές ουσίες από αυτές που χρησιμοποιούνται στις βαφές μαλλιών, οι
οποίες θεωρούνται επικίνδυνες για την υγεία και θα πρέπει να
χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερη προσοχή. Εκτός από τις περιορισμένες
τοπικές παρενέργειες ή τις σπάνιες αλλεργικές αντιδράσεις, η πλειοψηφία
των ειδικών επιστημόνων θεωρεί ότι η συχνή χρήση των βαφών ενδέχεται να
αυξήσει την πιθανότητα προσβολής από καρκίνους του αίματος (κυρίως
λεμφώματα και πολλαπλό μυέλωμα), αλλά και της ουροδόχου κύστης.
Το
γεγονός αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκαταλειφθεί το
βάψιμο των μαλλιών, που αποτελεί αναμφίβολα έναν από τα σημαντικότερα
προπύργια της γυναικείας, αλλά τελευταία ολοένα και περισσότερο και της
αντρικής, ομορφιάς. Εξάλλου, με την λογική της απομόνωσης κάθε
επιβαρυντικού για την υγεία παράγοντα, η εγκατάλειψη των βαφών θα
φαινόταν το ίδιο παράλογη με την απόφαση να μην κυκλοφορεί κάποιος στο
δρόμο για να μην πάθει καρκίνο του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία, ή
να μην χτυπηθεί από κάποιο αυτοκίνητο.
Επίλογος
Το
βάψιμο των μαλλιών είναι μια προσωπική επιλογή, η οποία είναι χρήσιμο
να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες ορθής χρήσης και ασφάλειας, ώστε να
ελαχιστοποιηθεί ή και να εξαλειφθεί ο κίνδυνος πρόκλησης οποιασδήποτε
βλάβης στην υγεία, όσων έρχονται σε επαφή με τις χημικές ουσίες που
περιέχονται στις βαφές. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν και να
δείχνουν όμορφοι και κανένας δεν μπορεί να τους στερήσει αυτό το
δικαίωμα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τους
πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τα προϊόντα βαφής των μαλλιών,
διότι μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να έχουν ολοκληρωμένη άποψη και να
αποφασίζουν οι ίδιοι για ένα θέμα που επηρεάζει και διαμορφώνει ένα
σημαντικό κομμάτι της καθημερινής τους προσωπικής, οικογενειακής και
κοινωνικής ζωής.
