Άρθρο του Μάριου Πλωρίτη. Παρόλο που γράφτηκε πριν πέντε χρόνια, παραμένει επίκαιρο.

 

H ΔΕΙΝΗ πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση που ανεμοδέρνει το πλεούμενο «Ελλάδα», παρακινεί έναν «πολύπαθο» (όπως αυτοχαρακτηρίζεται) αναγνώστη ν' αναρωτηθεί και να ρωτήσει: «Μα γιατί, τελοσπάντων, αυτό το Κράτος (με κεφαλαίο) μας ταλαιπωρεί και μας ξεζουμίζει τόσο λυσσαλέα, με τόσους τρόπους και με τόση αναλγησία;»

H απάντηση είναι πολύ απλή: Μα ακριβώς επειδή είναι το Κράτος. Και κράτος θα πει δύναμη, κυριαρχία οργανωμένη πάνω στο σύνολο των πολιτών.

H τραγική ειρωνεία είναι πως αυτή η κυριαρχία όχι μόνο ασκείται με τη σιωπηρή συγκατάθεση των τελευταίων, αλλά και πως τη λειτουργία της, τα υλικά μέσα της και τα έμψυχα όργανά της τα πληρώνουν οι κυριαρχούμενοι. Ο πολίτης-θύμα αμείβει τον θύτη-κράτος, και συντηρεί οικονομικά τα εργαλεία και τη διαδικασία της θυσίας - το θήραμα οπλίζει τον κυνηγό του και το σφάο αρματώνει τον σφαγέα του.

Και αν τυχόν το θύμα απαυδήσει κάποτε και εξεγερθεί κατά του θύτη, τότε αντιμετωπίζεται και στιγματίζεται και καταπολεμάται σαν εχθρός του κράτους και πολέμιος του κοινωνικού συνόλου, και «πατάσσεται» με τη βία (που ο ίδιος του έχει προμηθεύσει) γι εν ονόματι του νόμου και της τάξεως και του γενικού συμφέροντος...

ΣΤΑ μέσα του 16ου αιώνα, ο Etienne La Boetie, αδερφικός φίλος του Montaigne, είχε γράψει ένα από τα πιο πύρινα δοκίμια κατά της τυραννίας με τον τίτλο «Για την εθελοδουλεία» («Pour la servitude volontaire»), όπου αναρωτιόταν: «Πώς γίνεται τόσοι άνθρωποι... τόσα έθνη να υποκύπτουν σ' έναν μόνο τύραννο, που δεν έχει άλλη δύναμη από εκείνη που του δίνουν; Που δεν έχει τη δυνατότητα να τους βλάψει, εκτός από τη δική τους επιθυμία να τον υπομείνουν. Που δεν θα μπορούσε να κάμει κακό άλλο, εκτός από εκείνο που θέλουν οι ίδιοι να δέχονται, αντί να του αντισταθούν».

Από όλες τις τυραννίες στον κόσμο, εκείνη που επιβάλλεται

«Από όλες τις τυραννίες στον κόσμο, εκείνη που επιβάλλεται για το καλό των θυμάτων της, είναι ίσως η πιο καταπιεστική, η πιο βάρβαρη. 

Μπορεί να είναι καλύτερα να ζει κάποιος υπό την τυραννία κλεφτών βαρόνων, πάρα υπό την τυραννία παντοδύναμων που δεν παύουν ποτέ να κηρύττουν πως ό,τι κάνουν, είναι για ηθικούς λόγους. Η βαρβαρότητα ενός βαρόνου κλέφτη μπορεί κάποιες φορές να «κοιμάται», η απληστία του μπορεί κάποια στιγμή να κορεστεί. 

Αλλά, εκείνοι που μας βασανίζουν «για το καλό μας», θα μας βασανίζουν χωρίς τέλος, διότι το πράττουν αυτό με την έγκριση της συνείδησής τους.»

~ C.S.Lewis, (1898-1963), Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, ποιητής και ακαδημαικός

Το τέρας μέσα μας: Το πείραμα του Μίλγκραμ

Το πείραμα του Μίλγκραμ είναι ένα από τα πιο γνωστά αντιδεοντολογικά πειράματα της ψυχολογίας, ουσιαστικά μια «φάρσα» που ξεγύμνωσε την ανθρώπινη ψυχή.

Το 1961, ο είκοσι εφτάχρονος Στάνλει Μίλγκραμ, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Γέιλ, αποφάσισε να μελετήσει την υπακοή στην εξουσία. Είχαν περάσει λίγα μόνο χρόνια από τα φρικτά εγκλήματα των Ναζί και γινόταν μια προσπάθεια κατανόησης της συμπεριφοράς των απλών στρατιωτών και αξιωματικών των SS, οι οποίοι είχαν εξολοθρεύσει εκατομμύρια αμάχων. Η ευρέως αποδεκτή εξήγηση –πριν το πείραμα του Μίλγκραμ- ήταν η αυταρχική τευτονική διαπαιδαγώγηση και η καταπιεσμένη –κυρίως σεξουαλικά- παιδική ηλικία των Γερμανών. Όμως ο Μίλγκραμ ήταν κοινωνικός ψυχολόγος και πίστευε ότι αυτού του είδους η υπακοή –που οδηγεί στο έγκλημα- δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα μόνο της προσωπικότητας, αλλά περισσότερο των πιεστικών συνθηκών. Και το απέδειξε κάνοντας τη «φάρσα» του.

Τα υποκείμενα του πειράματος ήταν εθελοντές, κυρίως φοιτητές, οι οποίοι καλούνταν έναντι αμοιβής να συμμετέχουν σε ένα ψυχολογικό πείραμα σχετικό με τη μνήμη.

Χώριζ